De uitvinding van de vork

Gepubliceerd door beesjen op 19/04/2012 in de rubriek Lifestyle - Eten en drinken

Tot ver in de Middeleeuwen at de westerse mens met zijn handen. Begin 11e eeuw trachtte een Byzantijnse prinses vergeefs om het Venetiaanse hof met een vork te laten eten. De kerk vaardigde zelfs een verbod uit op het gebruik van vorken en verklaarde dat een dergelijke nabootsing van de menselijke hand godslasterlijk was. Pas 600 jaar later deed de vork eindelijk zijn intrede in de gastronomische cultuur van Europa.

Na het mes en de lepel is de vork de jongste telg in de familie der 'eetijzers'. Een voorloper is ongetwijfeld het spit waar de oude Grieken en Romeinen maar ook Europese volkeren hun vlees aan roosterden. Zo konden ze het boven het vuur houden en naar hun mond brengen zonder hun vingers te branden. Vanuit deze eentandige spies ontwikkelde zich eerst de tweetandige vlees- en taartvork. Via de vlees- en serveervorken waarmee de bedienden aan het hof de gasten van geroosterd vlees voorza­gen, ontstond zo de moderne vork.

Opgravingen hebben echter aangetoond dat de vork al bij de Babyloniërs bekend was, hoewel uit andere bronnen blijkt dat zij meestal met hun vingers aten. In de vroege Byzantijnse cul­tuur gebruikte alleen de adel een vork. Door toedoen van een Byzantijnse prinses maakte Italië in 1071 kennis met de vork. Toen ze trouwde met Domenico Silvio, een nazaat van de Doge van Venetië, bevonden zich in haar bruidsschat twee gouden, tweetandige vorken die ze aan tafel gebruikte. Haar pogingen om de bevolking en de kerk te overtuigen van het nut hiervan liepen echter op niets uit.

Vooral de kerk stond heel wantrouwig tegen­over de vork, omdat die een nabootsing zou zijn van de door God gemaakte menselijke hand en daarmee gevaarlijk dicht in de buurt kwam van godslastering. Dit was zelfs reden om de vork tijdelijk te verbieden. De eerste vermelding van een vork als tafelgerei is afkomstig uit het Itali­aanse Montecassino en dateert uit 1032. Hij diende echter voornamelijk voor het serveren van vlees.

Dit bleef vrij lang zo. Het beschaafde eten met een vork vond heel geleidelijk ingang, maar be­reikte Frankrijk en het Bourgondische hof pas aan het eind van de Middeleeuwen. Het zou nog honderd jaar duren voor andere Europese lan­den het gebruik overnamen. in 1518 fulmineer­de Maarten Luther nog: 'God bewaar me voor vorkjes!'

Na lange tijd bespot te zijn als 'buitenlandse modegril' veranderde de vork in de 17e eeuw. De rechte, platte vorm, waarin de oorspronke­lijke spies nog te herkennen was, werd ronder, meer als de lepel. In plaats van twee tanden zo­als de vleesvork, hadden de vorken nu meestal drie of vier tanden. De schepvorm onderstreep­te de functieverandering. In plaats van het voedsel op te prikken met behulp van het mes was het nu ook mogelijk om het op de vork te schuiven, zoals wij dat nu doen.